Kompulsywne zachowania, które powinny Cię zaniepokoić

Kompulsywne zachowania zdarzają się o wiele częściej, niż mogłoby się nam wydawać – to nie tylko wielokrotne mycie rąk, bezsensowne przekręcanie klucza w drzwiach czy liczenie mijanych samochód o określonym kolorze.

Kompulsywne zachowania często towarzyszą nam na co dzień, ale nie zdajemy sobie z nich sprawy – nie rozumiemy do końca skąd się biorą, jakie mają przyczyny i dokąd mogą nas zaprowadzić. Dowiedz się więcej o kompulsywnych zachowaniach, które powinny Cię zaniepokoić.

Kompulsywne zachowania – co to jest?

Kompulsywne zachowania są ściśle związane z uzależnieniami, nie są jednak z nimi tożsame. Kompulsje to bowiem objawy psychopatologiczne, które charakteryzują się przede wszystkim tym, że:

• są uporczywe,
• pacjent ich nie chce,
• pacjent nie potrafi ich opanować i kontrolować.

Niestety, powstrzymywanie się od zachowań kompulsywnych w krótkim czasie prowadzi do kumulacji napięcia emocjonalnego, z którym pacjent nie potrafi sobie poradzić i które wydaje się nieustannie rosnąć, aż do wyładowania – czyli powtórzenia po raz kolejny kompulsji.

Kompulsje mogą być zarówno proste (liczenie płytek, skubanie skórek, mycie rąk), jak i bardziej złożone, a nawet wieloetapowe – nazywane są wtedy rytuałami.  Zazwyczaj towarzyszą im natrętne myśli i poczucie niezidentyfikowanego zagrożenia.

Są to osiowe objawy zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, mogą się jednak pojawiać także przy zaburzeniach depresyjnych oraz lękowych. Kompulsywne zachowania niejednokrotnie towarzyszą także osobom uzależnionym – lub będącym na prostej drodze do uzależnienia.

Przykłady kompulsywnych zachowań, które powinny Cię zaniepokoić

Typowymi dla zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych (OCD) kompulsjami są takie czynności, jak:

• wielokrotne sprawdzanie (np. czy wyłączyło się żelazko, czy zamknęło się drzwi).
• czyszczenie i porządkowanie swojej przestrzeni (wielokrotne mycie rąk, przestawianie przedmiotów, by stały w odpowiednich miejscach),
• przeliczanie różnego rodzaju przedmiotów w swoim otoczeniu,
• poruszanie się w odpowiedni sposób, manipulacje zw. z własnym ciałem (np. obracanie się określoną ilość razy).

A jednak nie tylko wyżej wymienione czynności stanowią zachowania kompulsywne. Wielu z nich nie zauważamy na co dzień, bo nie wydają się tak dziwaczne, jak np. 6-krotne mycie rąk po dotknięciu powierzchni wspólnych w pracy.

Mniej oczywiste przykłady zachowań kompulsywnych:

• niepotrzebne zakupy (również online)
• kradzieże „dla frajdy”
• granie w gry komputerowe
• sprawdzanie social mediów

Kompulsywne zachowania to te czynności, które wykonujemy, by rozładować narastające napięcie emocjonalne i poczuć chwilową ulgę. Nie są to jednak sposoby efektywne i zdrowie dla naszego układu nerwowego. Po pierwsze, wiążą się z różnymi przykrymi konsekwencjami. Po drugie – stajemy się ich niewolnikami, bo powodują zastrzyk dopaminy i rozregulowują w mózgu nasz układ nagrody.

Kompulsywne zachowania są chwilowym rozwiązaniem trapiących nas problemów – stają się swoistą ucieczką od własnych uczuć i doświadczanych emocji. Na początku mogą dostarczać przyjemności, a nawet poczucia euforii. Później jednak zachowania kompulsywne wiążą się z wyrzutami sumienia i utratą kontroli nad ich wykonywaniem. Nie chcemy ich, ale pojawia się przymus, by je kontynuować pomimo ponoszonych strat.

Kompulsywne zachowania a uzależnienia behawioralne

Utrata kontroli nad własnym zachowaniem jest charakterystyczna dla osób uzależnionych. To właśnie brak kontroli nad ilością i częstotliwością picia, zażywania lub grania w hazard sprawia, że uzależnieni tracą pracę, rodzinę, środki finansowe i reputacje, a także poczucie własnej wartości i zaufanie do samego siebie.

Warto zwrócić uwagę również na fakt, że osoby uzależnione często posiadają własne rytuały dotyczące picia alkoholu, organizowania wyjść do kasyna lub zażywania narkotyków w określonych okolicznościach.

Łatwo zauważyć w tych zachowaniach kompulsywność i brak kontroli oraz brak umiaru. Początkowo kompulsywne wykonywanie jakichś czynności dostarcza szybkiej ulgi i przyjemności. Jest także sposobem na radzenie sobie ze stresem, napięciem i złym samopoczuciem. Z czasem jednak zachowania kompulsywne stają się jedynym znanym sposobem radzenia sobie z rzeczywistością i pojawiającymi się na co dzień problemami.

Zastępowanie uzależnień chemicznych zachowaniami kompulsywnymi

Podczas leczenia uzależnień chemicznych (alkoholizmu, lekomanii czy narkomanii) często zdarza się, że pacjent zastępuje substancję, która go uzależniła – zachowaniami kompulsywnymi. Nie jest to łatwe do zaobserwowania. Paradoksalnie, chory zaczyna pozornie zdrowieć, zachowuje abstynencje, angażuje się w terapię, poważnie traktuje psychoedukacje na temat swojej choroby.

A jednak, u osoby uzależnionej dochodzi do kompulsywnych zachowań, które – podobnie jak wcześniej alkohol, narkotyki lub leki – dystansują go od rodziny i bliskich, obniżają jego nastrój i w konsekwencji służą temu samemu, co wcześniej substancja uzależniająca.

Niestety, zachowania kompulsywne pozwalają uzależnionemu:

• nadal dostarczać sobie silnych doznań i emocji,
• doznawać natychmiastowej ulgi i rozładowywać napięcie,
• izolować się od swoich bliskich i rodziny,
• uciekać od doświadczanych emocji.

Osoba uzależniona podczas leczenia alkoholizmu lub narkomanii uczy się swojego życia na nowo – wraca do starych zainteresowań lub szuka nowych, organizuje sobie różne sposoby na aktywne spędzanie czasu, stara się czemuś maksymalnie poświęcić. Nie ma w tym niczego złego.

Istnieje jednak cienka granica pomiędzy aktywnością, która pozwala zdrowieć z uzależnienia, a aktywnością, która staje się kompulsywna i jest zamiennikiem dla substancji – emocjonalnie pełni bowiem tę samą rolę.

Jakie zachowania kompulsywne mogą pojawić się u osoby uzależnionej?

Najczęściej pojawiającymi się zachowaniami kompulsywnymi podczas zdrowienia z uzależnienia są ćwiczenia fizyczne, szczególnie ćwiczenia siłowe. Oczywiście, wiele osób rozpoczynających swoje trzeźwe życie poszukuje pocieszenia w sporcie – i znajduje je.

Szkopuł tkwi w tym, jak bardzo osoba uzależniona angażuje się w tę aktywność i czy nie staje się ona kolejnym sposobem na ucieczkę od siebie i otaczającej rzeczywistości. Jeśli miejsce alkoholu lub narkotyków zajmuje kompulsywne uprawianie sportu, to warto zdawać sobie sprawę z tego, że wciąż uciekamy od własnych emocji.

Innymi zachowaniami kompulsywnymi, które można zaobserwować u osób wychodzących z nałogu, są:

• jedzenie: odchudzanie się lub objadanie,
• różnego rodzaju ekstremalne sporty np. skoki z dużych wysokości,
• praca i pracoholizm,
• przymus bycia stale czymś zajętym,
• potrzeba silnych doznań w sferze seksualnej,
• wydawanie pieniędzy, przesadna potrzeba kupowania lub zdobywania czegoś.

Zachowania kompulsywne służą unikaniu rutyny i ucieczce od szarej rzeczywistości. Wchodzą one w miejsce substancji i podobnie jak ona, niosą za sobą przykre konsekwencje. Pomimo abstynencji i prowadzeniu – zdawałoby się – zdrowego stylu życia, osoba uzależniona nadal reguluje swoje emocje w sztuczny sposób, np. chodząc na niepotrzebne zakupy czy pracując po 12 godzin dziennie.

Jak uniknąć zachowań kompulsywnych podczas leczenia uzależnienia?

Najlepszym sposobem na uniknięcie zachowań kompulsywnych podczas leczenia uzależnienia jest pozostawanie w kontakcie ze swoimi emocjami. Podczas terapii uzależnienia wspólnie z terapeutą wypracowuje się efektywne sposoby na rozładowywanie emocjonalnego napięcia i frustracji. Warto wcielać je w życie i obserwować ich skuteczność.

Pozostawanie w kontakcie z grupą terapeutyczną pozwala również na dzielenie się swoimi spostrzeżeniami i otrzymanie ewentualnej informacji zwrotnej od innych uzależnionych. Może okazać się ona bardzo cenna. Podobnie, jak wnioski, które nasuwają się naszym bliskim. Często sygnalizują oni, że pomimo abstynencji, osoba uzależniona wciąż zachowuje się w sposób znany im z okresu aktywnego zażywania narkotyków lub alkoholu.

Pomiędzy naszym nowym, trzeźwym życiem a zastąpieniem uzależnienia zachowaniami kompulsywnymi jest niezwykle cienka granica. Tylko uważne obserwowanie zachodzących w nas mechanizmów psychologicznych może ustrzec nas przed wpadnięciem w sidła kolejnej, przymusowej czynności.

Jeśli wciąż zastanawiasz się nad rozpoczęciem leczenia alkoholizmu, narkomanii, lekomanii lub hazardu, to sprawdź naszą ofertę i dowiedz się, dlaczego warto skorzystać z naszym usług i rozpocząć NOWE ŻYCIE w ośrodku leczenia uzależnień w Wapnicy.

Śledź nas na Facebooku.